بررسی نقش زنان در اقتصاد روستا - دانلود رایگان
دانلود رایگان پایان نامه بررسی نقش زنان در اقتصاد روستا در 92 صفحه ورد قابل ویرایش
دانلود رایگان بررسی نقش زنان در اقتصاد روستا
نقش و حیطه كارزنان در فعالیتهای غیر زراعی:
اقتصاد روستا، فعالیتهایی را در بر می گیرد كه هر یك بر حسب گستردگی و وسعتی كه دارد در ارتقاء درآمد روستائیان مؤثر می باشد. از این رو بررسی های انجام شده نشان می دهد كه هر قدر امكان بهره گیری از منابع درآمد برای روستائیان متنوع تر و فراوانتر باشد سطح درآمد و رفاه آن جامعه بالاتر بوده است برای مثال روستاهای منطقه تالش به لحاظ برخورداری از امكان كشت محصولات متنوع (برنج، مركبات، تنباكو) از درآمد نسبتاً بهتری برخوردار می باشند. یا مناطق ساحلی به لحاظ همجواری با دریا قادرند از طریق فعالیتهای توریستی یا ماهیگیری درآمد حاصل از كشاورزی خود را تكمیل نمایند. در عین حال عمده ترین فعالیتهای جانبی روستائیان كه معمولاً در كنار زراعت صورت می گیرد به شرح زیر می باشد:
دامداری و پرورش طیور
دامداری و نگهداری از حیوانات بزرگ جثه در منطقه بسیار محدود بوده و تنها گاوداری در قسمت جلگه ای رواج دارد. در مناطق روستایی مورد مطالعه گاوداری عمدتاً به شكل سنتی و در جوار سایر اشتغالات كشاورزی صورت می گیرد. البته با رواج زندگی شهری و خصوصاً گسترش جاده های مواصلاتی كه برای گاوهایی كه در سطح روستا زندگی می كردند خطرآفرین می باشد. از تعداد گاوهای منطقه كاسته شده است. گاوداری در بین خانواده های نمونه نسبتاً رواج چندانی ندارد و اكثراً تنها به داشتن یك یا دو گاو اكتفا می نمایند كه این گاوها تنها قادرند لبنیات خانواده را تأمین نمایند و محصولی برای عرصه به بازار از آنها بدست می آید. در گاوداری به شكل سنتی معمولاً زن و مرد توأمان همكاری دارند لیكن برحسب نوع و وظایف سهم هر یك از آنها متغیر می باشد.
جدول (5-1) سهم زنان و مردان را در گاوداری بشكل سنتی و پرورش ماكیان نشان میدهد
سهم مردان و زنان از پرورش دام «گاو» و طیور به تفكیك فصول
| نیروی كار | فصول | تعلیف دام | نگهداری در آغل | دوشیدن شیر | علف چینی | پرورش طیور |
| زن | بهار | | | 100 | | 100 |
| | تابستان | | | 100 | | 100 |
| | پاییز | | 10 | 100 | | 100 |
| | زمستان | | 20 | 100 | | 100 |
| | بهار | 100 | | | 100 | |
| | تابستان | 100 | | | 100 | |
| | پاییز | | 90 | | 100 | |
| | زمستان | | | | 100 | |
| | | | 80 | | | |
همانطور كه از جدول مستفاد می گردد اوج حجم كار مردان عمدتاً در فصول بهار و تابستان كه امر علف چینی تعلیف دام می پردازند می باشد و در فصل پاییز كه فصل بیكاری زراعی است نگهداری حیوان در آغل را نیز بر عهده دارند این در حالیست كه در فصل زمستان كه به آماده كردن زمین زراعی مبادرت می ورزند بخشی از این وظایف را به زنان محول می كنند، لیكن دوشیدن از وظایف مختص زنان است كه در چهار فصل برحسب شیردهی جوان قابل انجام است.
از سوی دیگر همانطور كه در جدول ملاحظه می گردد، پرورش طیور از وظایف خاص زنان می باشد كه عمدتاً جهت تأمین تخم مرغ و گوشت سفید خانوار بدان اقدام می ورزند و بعضاً به فروش محصولات حاصل از آن نیز می پردازند. جالب توجه است كه اصلی ترین گوشت مصرفی خانوار گوشت سفید بوده و تخم مرغ از اقلام مهم تأمین كننده پروتئین خانواده می باشد.
در سال 1375 تعداد گاو و گاومیش موجود شهرستان 112844 رأس گزارش شده است. آمار دریافتی كشتار دام، از 30466 رأس گاو و گاومیش كشتار شده شهرستان در سال 1375 مقدار 3353 تن گوشت قرمز و 649 تن پوست تولید شده است. مقدار شیر تولید شده از گاو و گاومیش های موجود شهرستان این سال برابر 2/11932 تن گزارش شده است. شهرستان تالش در سال 1375 دارای 467821 رأس گوسفند و بز بوده است كه با كشتار 170547 رأس از آن، مقدار 2555 تن گوشت قرمز و 8/170 تن پوست تولید شده است.(1)
منطقه تالش از دوران های اولیه سكونت اقوام و متأخرین دارای نظام عشیره ای و پدرسالاری بوده و به نظر می رسد كه دام داری قبل از رواج كشاورزی با توجه به استعدادهای اقلیمی و معیشت های خدادادی در تالش رواج داشته و مردم ابتدا دام دار بوده و بعداً به تدریج به كشاورزی روی آورده اند.
دختران خردسال به جای حضور در كلاس درس به مراقبت از بزها و گوسفندان هستند اكنون خواندن و نوشتن و بازی كردن محروم هستند فردا محرومیتهای دیگری در انتظار آنهاست. بعلت شرایط توپوگرافی شهرستان تالش و وجود ارتفاعات كه پوشیده از مراتع طبیعی مرغوب است بنابراین عده ای به زندگی كوچ نشینی روی آورده اند. وضعیت اصلی و غالب آنها پرورش دام از نوع گوسفند و بز می باشد.
زنان در جامعه كوچ نشین علاوه بر ایفای وظیفه همسر ومادری نقش مهمی را نیز در اقتصاد خانواده دارند گذشته از چارچوب قانونی جایگاه زن در خانواده و جامعه بعلت نقش تولیدی زنان در جامعه كوچ نشین كه دوشادوش مردان چرخ زندگی را در عرصه خانواده و میدان اجتماع به حركت در می آورند. زن در رتبه باارزشی در میان خانواده قرار دارد. وی بعنوان یار و یاور مرد، در امور خانه از پخت و پز تا تهیه پنیز و ماست و كره و صنایع دستی، هیزم شكستن تا رسیدگی به دام ها همچنین امور فرزندان نقش عاطفی ویژه ای را نیز در خانواده ایفا می كند او به عنوان همسر از ابتدای زندگی با ناملایمات و رنج و مشكلات در كنار شوهر مسیر زندگی را با جبر و تلاش می پیماید و فرزندان خانواده را تربیت می كند. زن بعنوان مدیر خانه دارای اختیاراتی بسیار در حوزة تصمیم گیری در مسایل شخصی و خانوادگی است و تا حدی كه قوانین اجتماعی، سنتی به وی اجازه این اختیار را بدهد پیش می رود.(2)
زنبورداری
شهرستان تالش سابقه دیرینه در پرورش زنبورعسل دارد. این شهرستان به واسطه برخورداری از آب و هوا و شرایط مناسب و میزان بارندگی مطلوب همواره پر از گونه های مختلف گیاهی است كه فعالیت زنبورداری را آسان می نماید. بنابراین، استعداد خاص اقلیم جغرافیایی منطقه از نظر پوشش و تنوع گیاهی موجب شده تا تولید عسل در حد مطلوب باشد.
فرهنگ، آداب و رسوم و سنت مردم تالش به گونه ای است كه بین فعالیت زن و مرد در امور مختلف كشاورزی تفاوت خاصی وجود ندارد.
زنان روستایی همگام با همسرانشان در تمام طول سال به فعالیتهای متعدد كشاورزی و دامپروری از جمله در زمینه پرورش زنبور عسل مشغول هستند؛ چرا كه زنان روستایی منطقه دوش به دوش مردان و در برخی موارد حتی به تنهایی در اموری از قبیل موم بافی، استحصال عسل، برداشت عسل، تغذیه مصنوعی و انتقال كندوها فعالیت دارند تعداد پرورش دهندگان زنان روستایی استان گیلان بیش از 250 نفر است به همین دلیل، استان گیلان به عنوان محل اجرا پروژه زنبور عسل با همكاری سازمان ملل خواربار كشاورزی (فائو) FAO مورد توجه قرار گرفت و انتخاب شد.
اجراء پروژه زنبور عسل با همكاری فائو پروژه زنبورداری با همكاری فائو در سال 79 با تلاش دختر امور زنان روستایی و عشایری وزارت جهاد سازندگی سابق و مدیریت ترویج و مشاركت مردمی گیلان به اجرا آمد. این پروژه شامل فعالیتهای تولید عسل به منظور ایجاد درآمد برای قشر آسیب پذیر جامعه روستایی می شود.
هدف اصلی طرح فراهم نمودن امكانات مستقیم برای روستاییان زنبوردار به منظور تولید عسل و در نتیجه افزایش درآمد خانوار روستایی است. مخاطبان این طرح، زنان روستایی هستند این پروژه سعی دارد ابزار پیشرفت در زمینه تهیه وتولید عسل را به منظور افزایش درآمد و اهمیت غذایی خانوار به طور رایگان در اختیار زنان روستایی قرار دهند.
اجرای پروژه زنبور عسل با همكاری فائو در استان گیلان با هدف افزایش و بهبود تولید عسل و فرآورده های جانبی. حمایت از زنان فقیر روستایی و یا سرپرست خانوار و كمك به ایجاد درآمد خانوار روستایی پیگیری شد. قیمت فروش هر كیلوگرم عسل حدود 12 هزار ریال می باشد. (3)
جدول (5-2) پراكندگی گروههای زنان زنبوردار استان گیلان
| ردیف | نام شهرستان | مناطق روستایی | تعداد (نفر) | تعداد هر گروه (نفر) | تعداد گروهها |
| 1 | تالش | چوبر - - اسالم | 18 | 6 | 3 |
| 2 | ماسال | ورمپه - تبرسرا | 12 | 6 | 2 |
| 3 | رضوانشهر | دوران - آبریاد - استه سر | 18 | 6 | 3 |
| 4 | لنگرود | سیاه منه سر - مریوان | 12 | 6 | 2 |
| | جمع | | 60 | 24 | 10 |
نوغانداری:
كرم ابریشم و پرورش آن یكی از درآمدهای فرعی خانوارهای روستائیان خصوصاً نقاط جلگه ای بوده و در 76 روستا رواج دارد.
اگر چه به لحاظ بالا رفتن قیمت تخم مرغ نوغان و سایر محدودیتهای ایجاد شده تا حدودی از وقت خانواده ها به انجام اینگونه فعالیتها كاسته شده لیكن فعالیت مذكور در ارتقاء درآمد خانوارهای بهره بردار بسیار مؤثر بوده است و هر چند كه طول مدت صرف شده برای عمل آوری پیله كرم ابریشم كمتر از دو ماه می باشد لیكن در این مدت محدود قادر است درآمد زیادی را نصیب خانواده ها نماید.
فعالیت فوق الذكر نیز دارای مراحل متعددی است كه در هر یك از مراحل به تناسب توانایی جنسیتها از نیروی كار زنان ، مردان و كودكان استفاده می گردد.
جدول 5-3- مراحل متعدد عمل آوری پیله كرم ابریشم را بر حسب سهم هر یك از جنسیتها نشان می دهد.
جدول (5-3) مراحل و سهم كار زنان و مردان در پرورش كرم ابریشم
| جنس | تهیه تخم نوغان | نگهداری كرم نوزاد | چیدن و آماده كردن برگ | تمیز كردن جا | برداشت | متوسط |
| زن | - | 20 | 30 | 10 | 50 | 2/20 |
| مرد | 100 | 80 | 70 | 90 | 50 | 8/70 |
در سال 1375 شهرستان تالش دارای 521 خانوار نوغاندار بوده است كه این خانوارها با استفادهاز 10 هكتار توتستان و 1216 جعبه تخم نوغان مقدار 33000 كیلوگرم پیله تر تولید نموده اند. (4)
1- سیمای اقتصادی - اجتماعی شهرستان تالش سال 1377 - تهیه كننده معاونت هماهنگی و برنامه ریزی تلفیق و تنظیم: فرشته طالش انساندوست . سازمان برنامه و بودجه.
بدین ترتیب در هر گونه برنامه ریزی كه با هدف بكارگیری از توان فیزیكی و دقت زنان روستایی طرح ریزی می گردد توجه به اوقات پركاری و كم كاری زنان در طی سال حائز اهمیت می باشد، چرا كه تدوین برنامه ای كه در وقت زراعی، آنان را از انجام امور كشاورزی باز دارد با شكست روبرو خواهد شد.
2-3- منزلت اجتماعی و اشتغال زنان
جهت شناخت بهتر عوامل محیطی تأثیرگذار بر اشتغال زنان روستایی منطقه، علاوه بر گردآوری اطلاعات در مورد وظایف تخصصی، شناسایی تفكراتی كه در خانواده و یا در سطح جامعه درباره فعالیتهایی كه برای زنان یا مردان مناسب است و میزان و منزلتی كه آنها در انجام این وظایف بدست می آورند مفید است، بعضی از وظایف با توجه به سطح تكنولوژی بكار رفته و نظارت مستقیم بر كار، دارای منزلت بدون كم و كاست است.
اینكه كار در خانواده باشد یا در مزرعه یا برای دیگران با مزد یا بدون مزد بر منزلت زنان تأثیر می گذارد. كاری كه توسط كودكان و گروههای كم درآمد انجام می شود خواه ناخواه كم منزلت بشمار می رود. از سوی دیگر میزان مشاركت زنان در خرید و فروش و تجارت می تواند سبب ارتقاء آگاهی آنان شده و پل ارتباط اطلاعاتی بین شهر و روستا باشند.
در رابطه با جایگاه اشتغال زنان در جامع دیدگاههای متفاوتی وجود دارد. امین زاده در كتاب جمعیت شناسی كار وضعیت كاری زنان را اینچنین بیان نموده است. «با توجه به اینكه خانواده اساس و پایه هر جامعه است، كار زن در منزل بی اجرت و از نظر اجتماعی فاقد ارزش پولی است. زن در خانواده تولید كننده ای است كه تابع ارداده شوهر است و تحت انقیاد برای استثمار اقتصادی هر چند كه فعالیت او غیر مولد تلقی می شود، این چنین برداشت ناشی از اندیشه اقتصاددانان و آمارشناسان بوده كه مشاركت زن را بدون مزد محسوب می دارند و درآمد ملی منظور نمی كنند و در نتیجه در زمره جمعیت فعال مجاب نمی آیند» (1)
معذالك طبق برآوردهایی كه به عمل آمده است، كار نامرئی زن خانه دار حدود 25 تا 40 درصد تولید ناخالص داخلی را تشكیل میدهد، در صورتیكه زنان خانه دار جزء جمعیت فعال در نظر گرفته شوند و خدمات آنان در هزینه خدمات جامعه به حساب آید، بدون شك دگرگونی عمده ای در جهت یابی برنامه های مختلف سیاست اجتماعی بوجود خواهد آمد. این درحالیست كه گروهی دیگر بر یكپارچگی كار زن و مرد تأكید داشته و كار زنان كار مردان ، سامان دهنده بنیان اقتصادی - اجتماعی نهاد خانواده می دانند.
در مجموع فعالیتهای «زنانه» یا به عبارت دیگر كارهای خاص زنان ناشی از تخصص محدود زنان و واگذاری بعضی مشاغل به اصطلاح «زنانه» برای آنان بیشتر ناشی از نارسایی تخصصی و مهارت آنان و یا بر اثر تخصصها و مهارتهای ناهماهنگ آنان است كه عمدتاً با نیازهای بازار كار مطابقت ندارد. لذا از نظر سلسله مراتب شغلی در اثر چنین حالتی در پایین ترین رده های شغلی قرار می گیرند، بطوریكه انجام اینگونه كارها توسط مردان موجب خفت وخواری آنان خواهد گشت.
با توجه به جدول شماره (5-9) ملاحظه می گردد كه پاسخگویان كشاورزی را دارای پایین ترین منزلت و ارزش بیان نموده اند این دیدگاه برخاسته از وضع نامطلوب اقتصاد كشاورزی و ریسك پذیری آن است لذا نظر به سخت بودن شرایط كاری و نوسانات فراوان در منابع حاصل از فعالیتهای كشاورزی كه منجر به استهلاك جسمی زنان روستایی می گردد بیش از 25% پاسخگویان از بین اشتغالات رایج روستایی كشاورزی را شغلی نامناسب و پرزحمت بیان نموده اند.
بدین ترتیب آنها هیچگونه تمایلی به اینكه دخترانشان نیز همانند خویش به كشاورزی بپردازند نداشته و تلاش آنان در جهت تحصیل دختران بدین منظور است كه آنها بر خروج از سیكل كار پر رنج كشاورزی و فقر توانا گردند. از سوی دیگر بیش از 10% از پاسخگویان معتقد بودند كه كار برای دیگران فاقد منزلت و ارزش اجتماعی است. این نگرش ناشی از این باور است كه آنها كار برای دیگران را تنها در قالب كارهای كشاورزی و كارگری می انگارند و لذا معتقدند كه تنها افراد فقیر به اینگونه كارها تن در می دهند.